PROEFtijd
Hoe zit het eigenlijk met de proeftijd?
Het lijkt zo’n simpel onderwerp, maar geldt een proeftijd in een tijdelijk contract wel? En mag je het ook mondeling afspreken? Moet de werkgever vertellen waarom hij je ontslaat tijdens de proeftijd? Kan een proeftijd eigenlijk al voorbij zijn omdat je eerst via een uitzendbureau hetzelfde werk bij deze werkgever hebt gedaan? Heb je recht op de transitievergoeding als je in de proeftijd ontslagen wordt? Moet je wachten tot je 1 dag hebt gewerkt om in de proeftijd te stoppen, of mag je zelfs gebruikmaken van de proeftijd, voordat je bent begonnen? Kan een werkgever discriminerend bezig zijn als hij je ontslaat in de proeftijd?
Kortom, een simpel onderwerp, maar er zitten veel haken en ogen aan.
Snuffelperiode
De wettelijke basis is wel eenvoudig. De proeftijd is een soort snuffelperiode. Zowel de werkgever als de werknemer kunnen kijken of jullie bij elkaar passen en of het is wat jullie er beiden van verwachten. Als dit niet het geval is, dan kan zowel de werkgever als de werknemer het arbeidscontract direct opzeggen. Meestal zijn de regels voor de werkgever en de werknemer hetzelfde en voor het gemak schrijf ik dan “je of jullie”. Als de rechten en plichten anders zouden zijn, dan schrijf ik dat natuurlijk ook.
Hoe lang mag een proeftijd duren (volgens de wet)?
1. Je mag geen proeftijd afspreken in een arbeidscontract dat korter duurt dan 6 maanden.
2. Als je een tijdelijk contract hebt gesloten dat korter duurt dan 2 jaar, dan mag de proeftijd maximaal 1 maand duren.
3. Als je een (tijdelijk) arbeidscontract hebt voor langer dan 2 jaar, dan mag de proeftijd maximaal 2 maanden duren. Dat geldt ook als je een contract voor onbepaalde tijd hebt afgesproken.
Wat gebeurt er als je toch een langere proeftijd afspreekt?
Stel dat je een tijdelijk contract bent overeengekomen van 1 jaar en hierin staat een proeftijd van 2 maanden. Dat mag dus niet, want het had 1 maand moeten zijn. Dan geldt er gewoon helemaal geen proeftijd, dus ook niet die ene maand die wel afgesproken had kunnen worden.
En kun je een proeftijd ook mondeling afspreken?
Daarover kan ik kort zijn: nee, het moet schriftelijk worden overeengekomen.
En mag je een andere proeftijd afspreken voor de werkgever en de werknemer?
Nee, dat mag niet. De duur van de proeftijd moet voor beiden even lang zijn, anders geldt helemaal geen proeftijdbeding.
Uitzonderingen
Tot nu toe was het allemaal vrij duidelijk. Nu wil ik wat uitzonderingen gaan bespreken. Als jouw specifieke situatie er niet in zou staan, of als iets onduidelijk zou zijn, bel of mail me dan gerust met je vraag. Ik help je graag verder. Op mijn contactpagina staan al mijn gegevens.
Is een langere proeftijd toegestaan dan de wet voorschrijft?
Jawel, dat mag alleen indien dit in de CAO is afgesproken. De CAO geldt namelijk boven de wet. Hierboven heb ik al uitgelegd wat er in de wet staat (zie het eerste kopje “hoe lang mag een proeftijd duren”).
Een voorbeeld: Stel dat je een contract voor 1 jaar bent aangegaan, dan zou je volgens de wet een proeftijd van 1 maand kunnen afspreken. Als echter een CAO van toepassing is, waarin bijvoorbeeld staat dat de proeftijd 2 maanden duurt bij een contract van 1 jaar, dan mag de CAO gewoon afwijken van de wet en geldt toch een proeftijd van 2 maanden. Kijk altijd eerst in jouw CAO wat hierover is opgenomen.
Kan ik een transitievergoeding krijgen als ik tijdens de proeftijd ben ontslagen?
Jazeker. Jij hebt vanaf je eerste werkdag recht op de transitievergoeding. Ik heb een uitgebreid artikel geschreven over de transitievergoeding, waarin ik uitleg hoe dit precies opgebouwd wordt. Je kunt dan zelf berekenen op welk bedrag je aanspraak kunt maken, lees daarover meer in dit artikel.
Moet een proeftijdontslag vooraf getoetst worden door het UWV of de kantonrechter?
Nee, dat is het grote verschil met een normaal ontslag. Je hoeft als werkgever niets vooraf te laten toetsen. Je kunt als werkgever tijdens de proeftijd per direct de werknemer ontslaan, maar ook tegen een latere datum (bijvoorbeeld het einde van de week of een week later). Maar het ontslag moet wel binnen de proeftijd van 1 of 2 maanden blijven! Je hebt als werkgever geen redelijke grond nodig om een werknemer te ontslaan (dus je hoeft bijvoorbeeld niet te bewijzen dat iemand niet functioneert of dat iemand gestolen heeft). Ook gelden de opzegverboden niet. Dus als je ziek bent geworden tijdens de proeftijd, dan mag je gewoon ontslagen worden. De proeftijd kan ook niet verlengd worden omdat je ondertussen op vakantie bent geweest of ziek bent geworden. De regels en termijnen staan vast.
Indien je meer wilt weten over je rechten en plichten als zieke werknemer, dan kun je dat lezen in dit artikel. Mocht je meer geïnteresseerd zijn in loon en vakantiedagen tijdens ziekte, druk dan hier.
Mag je meerdere contracten na elkaar afspreken tussen dezelfde werkgever en werknemer waarin je telkens een nieuwe proeftijd opneemt?
Je kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan een tijdelijk contract voor 7 maanden (met een proeftijd van 1 maand), dat gevolgd wordt door een tijdelijk contract van een jaar. In het tweede tijdelijke contract mag je dan geen proeftijd meer opnemen, tenzij het om duidelijk andere vaardigheden of verantwoordelijkheden gaat in beide contracten. Maar dit is een groot risico voor de werkgever, omdat er een aantal uitspraken zijn waarin de rechter heeft geoordeeld dat het toch een stiekeme proeftijd was omdat de werkgever tijdens het eerste contract al voldoende heeft kunnen zien of een werknemer bepaalde capaciteiten heeft ondanks dat het om een andere functie ging.
Een vergelijkbare situatie heb je als een werknemer eerst via een uitzendbureau voor een werkgever werkt in een bepaalde functie en daarna in dienst treedt bij dezelfde werkgever in dezelfde functie. Dan mag de werkgever ook niet nog een keer een proeftijd afspreken, want de werkgever heeft al kunnen vaststellen of de werknemer geschikt is.
Moet er een reden worden gegeven voor ontslag tijdens de proeftijd?
Nee, dat hoeft in eerste instantie niet. Pas indien de werknemer wil weten waarom, dan kan hij de reden hiervoor vragen. De werkgever moet deze reden schriftelijk geven. Maar let op wat er op papier staat: een ontslag mag namelijk geen “verboden onderscheid” maken tussen verschillende werknemers. Ik leg nu uit wat ik daarmee bedoel.
Kan een proeftijdontslag discriminerend zijn?
Een opzegging tijdens de proeftijd kan gewoon getoetst worden aan het discriminatieverbod en het kan dus zeker discriminerend zijn (zoals dit in artikel 1 van de Grondwet staat). Onderscheid op geslacht, geloof en ras (het verboden onderscheid van hierboven) etc. is niet toegestaan. Dus lees nauwkeurig de schriftelijke opzeggrond door om te kijken of er sprake is van mogelijke discriminatie.
De “normale” opzegverboden gelden echter niet tijdens de proeftijd, dus je mag in principe gewoon ontslagen worden terwijl je ziek bent, zwanger, in militaire dienst zit of lid bent van de OR.
Kan je al een beroep doen op de proeftijd, als de proeftijd nog niet eens is begonnen?
Ook dat is gewoon toegestaan. Als jij als werknemer een andere baan hebt aangeboden gekregen en je dit veel betere kansen biedt, dan kun je voordat je begint te werken al opzeggen. Ook de werkgever kan al opzeggen voordat de werknemer start met de proeftijd. Je kunt hierbij denken aan de situatie dat ze jou een arbeidscontract hebben aangeboden, maar naderhand besloten is dat ze toch een hele andere richting op willen gaan met het bedrijf. Of de functie al is komen te vervallen voordat je bent begonnen. Het gaat hierbij om objectief meetbare situaties die niets te maken hebben met jou. Het is echter niet de bedoeling dat de werkgever jou een contract aanbiedt in afwachting of een andere, nog geschiktere kandidaat verschijnt. Dat mag volgens de proeftijd wel, maar de werkgever heeft zich dan niet als goed werkgever gedragen. En kan dan misschien op deze grond schadevergoeding moeten betalen.
Zijn er nog andere valkuilen?
Ik noem er even een. Stel dat je zou starten op 1 april, met een proeftijd van 1 maand. En de werkgever vraagt je om 2 weken eerder te starten. Je tekent geen nieuwe arbeidsovereenkomst, maar je start op 15 maart. Dan geldt het proeftijdbeding wat je hebt afgesproken van 1 maand, van 15 maart tot 15 april. Dus de proeftijd start en eindigt ook 2 weken eerder.
Wat kan je doen als het gegeven proeftijdontslag niet klopt?
Je hebt 2 keuzes:
1. Je kunt (bij een rechter) verzoeken om de gegeven opzegging te vernietigen. Dan vraag je dus eigenlijk om het dienstverband ondertussen door te laten lopen (en de werkgever moet ondertussen je loon blijven betalen).
2. Stel dat je dit niet wilt (bijvoorbeeld omdat je al een andere baan hebt gevonden of omdat je hier echt niet meer wilt werken) dan kun je ook een procedure opstarten en een zogenaamde billijke vergoeding vragen, al dan niet samen met een schadevergoeding omdat de werkgever niet de juiste opzegtermijn heeft toegepast (dat noem je een onregelmatige opzegging). Dan leg je je dus wel neer bij de opzegging en wil je alleen geld. Kortom, er valt heel wat te vertellen over een proeftijd.
WW-uitkering
Als je tijdelijke contract niet wordt verlengd, dan kun je waarschijnlijk gewoon aanspraak maken op een WW-uitkering. Of je daar inderdaad recht op hebt, leg ik in dit artikel uit. Als je wilt weten hoe lang je er recht op hebt, lees dan hier door.
Op dit artikel is de volgende disclaimer van toepassing.